door Bert Vreeswijk

Jeugdmeerkampen

Het was op tienjarige leeftijd dat de jonge Cubaanse Javier Sotomayor zich aanmeldde bij een atletiekclub op advies van zijn moeder. Net als in vele andere landen staat in Cuba op die leeftijd het veelzijdig bewegen centraal. In de atletiek betekent dat het beoefenen van jeugdmeerkampen met onderdelen als de sprint, ver- en hoogspringen, bal- of speerwerpen en een lang loopnummer. Javier Sotomayor vond die meerkamponderdelen, op het hoogspringen na, eigen helemaal niet leuk en na een paar weken wilde hij niet meer naar de atletiektraining. Zijn moeder stimuleerde hem echter om door te zetten en vol te houden en niet zonder succes. Javier concentreerde zich meer op het hoogspringen, omdat hij daar wel veel plezier in vond en op zijn veertiende liet hij al regelmatig sprongen zien van over de twee meter en een jaar later sprong hij al een pr. van 2.17 m. Daarna gingen zijn prestaties letterlijk en figuurlijk met sprongen vooruit. Ondertussen ontwikkelde Javier zich mede door zijn enorme sprongkracht en lengte tot een goede basketballer.

Gemiste Olympische Spelen van Los Angeles

Dat leidde er toe, dat hij op zijn zestiende in 1984 in Havanna de kwalificatie-eis haalde voor deelname aan de Olympische Spelen van Los Angeles met een sprong van 2.33 m. Met deze prestatie stelde hij tevens het wereldjeugdrecord scherper! Het mocht echter niet zo zijn want, zoals bekend, Cuba boycotte de Spelen van Los Angeles. In plaats daarvan nam Cuba deel aan de Friendships Games die in Moskou werden gehouden. Daar won Sotomayor -gedeeld- goud. Zijn progressie zette zich gestaag door en Sotomayor presteerde het 1986, op zijn negentiende, om in Athene tijdens de wereldkampioenschappen voor junioren de titel voor zich op te eisen door een hoogte van 2.36 m. te bedwingen. Met deze prestatie vestigde Sotomayor opnieuw een wereldrecord, maar ditmaal bij de junioren. Door blessures aan zijn achillespees en enkel kwam Sotomayor in 1987 niet echt uit de verf bij een aantal kampioenschappen, o.a. op het WK indoor in Indianapolis waar hij slechts 4^e werd met 2.32 m.  

 Sotomayor wint in Barcelona de Olympische titel

Na die mindere periode kwam hij in 1988 sterk terug en verbeterde in zijn “tweede thuisland” Spanje in september te Salamanca het één jaar oude outdoor wereldrecord van de Zweed Jan-Niklas Patrik Sjöberg met 1 cm en zette de nieuwe standaard op 2.43 m. Hiermee was Sotomayor de tweede Cubaan die een wereldrecord vestigde!  

 -  Voor hem deed dat de vermaarde 800 m loper Alberto Juantorena, die in 1976 en 1977 respectievelijk 1.43.50 min.(Montreal) en 1.43.44 min ( Sofia) beste wereldtijden op de klokken bracht.-        

Dat zelfde jaar boycotte Cuba wederom de Olympische Spelen, ditmaal in het Zuid Koreaanse Seoul, en wederom kon Javier Sotomayor niet aan de wereld laten zien waartoe hij in staat was. Het jaar daarop in 1989, tijdens het WK indoor in Boedapest, haalde hij zijn gram door zijn eerste wereld indoor titel bij de senioren binnen te slepen met een sprong van 2.43 m, wat tevens een nieuw wereldrecord betekende. Bovendien verbeterde Sotomayor dat zelfde jaar zijn eigen wereldrecord met 1 cm. in San Juan met een fenomenale sprong over 2.44 m. In 1990 sloeg het noodlot toe, toen een  voetblessure hem lange tijd parten speelde en hem het springen vrijwel onmogelijk maakte. Bovendien ging hij gebukt onder het overlijden van zijn dierbare coach en vriend José Godoy Sanchez. 

Afstuderen en een nieuwe coach

 Sotomayor pikte na ‘die zwarte’ periode zijn studie in Havanna weer op en behaalde dat jaar een graad in de lichamelijke opvoeding. Na zijn afstuderen ging Sotomayor in zee met een nieuwe coach Guillermo De La Torre, wat hem weer nieuwe energie gaf. Een nieuwe coach betekende voor hem ook wennen aan een andere aanpak en dat koste enige tijd. Toen Sotomayor in 1991 in Tokio deelnam aan de wereldkampioenschappen was de grote vorm er nog niet. Wel mocht hij met een sprong over 2.36 m het zilver in ontvangst nemen, maar de titel was voor de Amerikaan Charles Allen Austin met een sprong  van 2.39 m.

Olympische titel

Pas in 1992 te Barcelona kreeg  Sotomayor de kans, na de twee door Cuba daarvoor geboycotte  Spelen, om een Olympische titel te pakken. Hier versloeg hij de favoriet voor de titel de Zweed Patrik Sjöberg in een zinderende finale, waar zelfs vijf man- Sjöberg, Conway (USA) , Forsyth (Australië) en Partyka (Polen) en Stomayor- de 2.34 m wisten te klaren. Doordat Sotomayor deze hoogte in zijn eerste poging haalde, en de anderen meer pogingen nodig hadden, wist hij het goud voor zich op te eisen en moest Sjöberg teleurgesteld genoegen nemen met het zilver. In 1993 zette Soromayor zijn succesreeks voort, door in de Canadese stad Toronto zijn tweede indoor WK titel te pakken met een winnende sprong over 2.41 m.    

Legendarisch wereldrecord in Spanje

In 1994 won hij tussendoor ook nog even de Goodwill Games en wereldbeker met sprongen over 2.40 m. Ook de wereldtitel indoor te Barcelona in 1995  werd een prooi voor de nog altijd gretige atleet uit Cuba, die hiermee zijn derde indoortitel behaalde, alsmede de titel op de Pan-Amerikaanse Spelen, met respectievelijke sprongen over 2.38 m. en 2.40 m. Later in het seizoen op het wereldkampioenschap in het Zweedse Götenborg pakte de Cubaan in het Ullevi-stadion ook nog het zilver met een sprong over 2.37 m.   

De sleet kreeg grip op Javier’s lijf

De jaren daarop volgend, begon de “sleet” grip op Sotomayors lijf te krijgen en zijn enkels en knieën dwongen hem regelmatig om rustperioden in acht te nemen, waardoor hij op de Olympische Spelen in Atlanta in 1996  slechts 11^e werd met  2.25 m. Hier greep de Amerikaan Charles Austin de Olympische titel met 2.39 m. en deed daarna nog een verwoede poging om het wereldrecord van Sotomayor te kraken. In die opzet slaagde de Amerikaan echter niet. Ondanks opspelende enkels en knieën stond Sotomayor in 1997 tijdens het wereldkampioenschappen in Athene weer op de deelnemerslijst en bewees zijn klasse door toch zijn tweede outdoor wereldtitel binnen te slepen met een sprong over 2.37 m. In 1998 won de Cubaan nog de Goodwill Games en werd tweede in de wereldbeker met respectievelijk sprongen over 2.33 m. en 2.28 m. Maar het ging, begrijpelijk na 15 jaar topsport, allemaal steeds moeizamer. In 1999 stond Sotomayor, na een goede voorbereiding, voor het WK indoor in het Japanse Maebasshi toch weer op het hoogste podium in de Green Dome indoor hal. Daar liet hij een beste sprong van 2.36 m optekenen, waarmee hij zijn vierde indoorwereldtitel  binnenhaalde!

Cocaïne gebruik

Het nieuws sloeg in als een bom, Sotomayor werd na de Pan-Amerikaanse Spelen in 1999 betrapt op het gebruik van cocaïne! De toenmalige vicevoorzitter van de IAAF, Arne Ljungqvist, sprak zich in een spoedvergadering over dit voorval uit en vermeldde dat er nog minstens één positieve test was geweest. De IAAF halveerde echter - niet naar de  zin van enkele IAAF leden, incluis Arne Ljungqvist ! - de aanvankelijk opgelegde straf van twee jaar van de toen 32 jarige Cubaan. De internationale atletiekfederatie gaf middels voorzitter Lamine Diack als motivatie voor de clementie aan, dat hier sprake was van “uitzonderlijke omstandigheden.” Diack sprak verder de woorden; “deze atleet verdient onze steun, want hij is een mens en heeft een fout begaan.” Door deze beslissing van de IAAF werd Sotomayor in staat gesteld om deel te nemen aan de Olympische Spelen van Sydney 2000. Hier moest Sotomayor echter zijn meerdere erkennen in de Rus Sergey Klyugin, die de Olympische titel en de gouden medaille voor zich opeiste door een sprong af te leveren van 2.35 m., terwijl Sotomayor zelf met 2.32 m toch nog het zilver in ontvangst mocht nemen. Na het Olympische jaar nam Sotomayor in 2001 nog deel aan de wereldkampioenschappen indoor in het Portugese Lissabon, maar kon er geen potten meer breken en bleef steken op een 5^e plaats met een sprong over 2.25 m.

Een gevoel van trots

Niet lang na zijn afscheid nam Sotomayor zitting in delegaties om de atletieksport en de internationale contacten tijdens O.S. en  wereldkampioenschappen voor zijn land te promoten. Tijdens een interview werd hem gevraagd, hoe hij zou reageren op het nieuws als op een dag zijn record wordt gebroken. Zijn antwoordt luide toen: “Ik denk dat ik geen fijne dag zou hebben. Ik zou het niet leuk vinden daar moet ik eerlijk in zijn. Maar de show must go on en ik accepteer dat records er zijn om gebroken te worden. Ik zal echter altijd met een groot gevoel van trots de dag onthouden dat ik het wereldrecord brak en niemand kan dat gevoel van die bewuste dag van mij afpakken”. Verder zei hij: “Nu pas realiseer ik mij hoe bijzonder het was wat ik heb gedaan. En dat is ook de reden dat ik het mij altijd met groot plezier zal herinneren.” In elk gesprek met de media laat Javier Sotomayor het niet na, om zijn oude dierbare coach “El Profe” Josè Godoy Sanchez te noemen, de coach en vriend die hem leerde vliegen.